Emin El Hüseyni (1895-1974)

(Kudüs Baş Müftüsü, Filistin Halkı Lideri)

Hacı Emin, 1895 yılında Kudüs’te doğdu ve ilk eğitimini Kudüs Müftüsü olan babası Tahir el-Hüseynî’den aldı. Orta ve lise eğitimini de Küdüs’te tamamladı. Daha sonra eğitimine Mısır’da Ezher Üniversitesi’nde devam etti (1912) ve bu sırada dönemin önemli düşünürlerinden Muhammed Abduh ve Reşit Rıza’dan felsefe, tefsir ve İslamî hareketler üzerine dersler aldı.

1913’te annesiyle birlikte ifa ettiği hac vazifesi ona isminin ayrılmaz bir parçası haline gelen “Hacı” lakabını kazandırdı. 1. Dünya Savaşı başlayınca Osmanlı ordusuna katılmaya karar veren Hacı Emin 1914’te İstanbul’da Mekteb-i Harbiye’ye girdi ve buradan kurmay subay olarak mezun oldu. Önce Osmanlı ordusunda göreve başlayan Muhammed Emîn, I. Dünya Savaşı yıllarını İzmir’de geçirdi. Hem Türkiye yılları hem de çok taraflı eğitim almasıyla çok iyi derecede Türkçe bilen Emin el Hüseyni İngilizce, Fransızca ve Almanca da konuşabiliyordu.

Emin el Hüseyni savaş sonunda Kudüs’e geri döndü ve Filistin bölgesine gelen İngilizlerin genel valisinin yardımcılığına getirildi (1917). Ancak göreve başladıktan üç ay sonra İngiltere’nin bölgedeki siyasetini protesto ederek istifa etti. Bu sırada halk arasında hem İngilizlere hem de Yahudi yerleşimcilere karşı yeni yeni başlayan isyan hareketlerine katıldı ve 1918-1919 ayaklanmalarında büyük rol oynadı. Yahudi ve İngilizlere karşı mücadele etmekle görevli Fidâiyyûn adlı küçük grupları organize etmeye başladı.

21 Mart 1921’de baş müftülüğe getirildi. 1922’de el-Meclisü’l-İslâmî el-a‘lâ başkanlığına seçildi ve Filistin’de bağımsız bir kuruluş halinde çalışarak bölgedeki vakıf arazilerine sahip çıktı. Bu dönemde bölgede yetimhâneler, spor merkezleri, hayır kurumları ve şer‘î mahkemeler kurdu. 1928 ve 1929 yıllarında Yahudilere karşı Müslüman halkın ayaklanmasında oynadığı rol onu tartışmasız Filistinlilerin lideri yaptı.

1948’de Filistin toprakları üzerinde İsrail Devleti’nin kurulmasından sonra 1 Aralık 1948 tarihinde Gazze’de toplanan I. Filistin Halk Meclisi’ne başkanlık eden Emîn el-Hüseynî, işgal altındaki toprakların kurtarılması ve Yahudilere karşı mücadelenin yürütülmesi amacıyla Genel Filistin hükümetinin kurulduğunu ilân etti.

Merkezi Kahire’de bulunan bu hükümetin faaliyetleri kısa bir süre sonra Mısır hükümeti tarafından engellendi. Emîn el-Hüseynî, 1951’de 45 İslâm ülkesinin katılmasıyla Karaçi’de toplanan Dünya İslâm Kongresi’ne başkan seçildi, 1955 yılında Endonezya’da toplanan Bandung Konferansı’na başkanlık ettiği bir heyetle Filistin adına katıldı. Kahire’den sonra faaliyet merkezini 1959’da Beyrut’a taşıyan Emîn el-Hüseynî siyasî çalışmalarını burada sürdürdü. 1962 yılı Mayıs ayında 37 İslâm ülkesinin iştirakiyle Bağdat’ta toplanan Dünya İslâm Kongresi’ne başkanlık etti. Yine aynı yıl Mekke’de kurulan Râbıtatü’l-âlemi’l-İslâmî teşkilâtına kurucu üye olarak katıldı. 1967 yılında 30 yıllık aradan sonra Kudüs’e döndü. İsrail ile doğrudan görüşmelerin uygun olmayacağını, bu toprakların Filistin’e ait olduğunu ve geri alınması için gerekirse harp edilmesi fikrini hayatı boyunca taşıdı. Hacı Emin 4 Temmuz 1974 tarihinde Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta vefat etti.

KAYNAKÇA

https://islamansiklopedisi.org.tr/emin-el-huseyni

https://www.dunyabizim.com/portre/10-soruda-kudus-muftusu-haci-emin-el-huseyn-kimdir-h31592.html